Dziecko w roli małoletniego świadka w postępowaniu karnym – niechciany petent czy niezastąpione źródło dowodowe?

Abstrakt

W artykule przedstawiono status (prawa i obowiązki) małoletniego świadka w postępowaniu karnym, z wyłączeniem jednakże często opisywanej w piśmiennictwie roli, gdy świadek jest zarazem pokrzywdzonym przestępstwem. Wykorzystując metodę formalno-dogmatyczną, na wstępie zaprezentowano szczególną rolę świadka jako najpopularniejszego źródła dowodowego, natomiast w dalszej kolejności omówiono osobno prawa oraz obowiązki małoletniego świadka z uwzględnieniem aspektów psychologicznych i kryminalistycznych związanych z procedurą składania zeznań. Dziecko będące świadkiem powinno być przesłuchiwane w warunkach minimalizujących stres, ma prawo do ochrony przed wtórną wiktymizacją, a jego zeznania w niektórych przypadkach muszą być utrwalone w formie nagrań. Autor stawia tezę, że katalog nie tylko uprawnień, ale też obowiązków – chociaż funkcjonuje w niezmienionym kształcie od wielu lat i jest zgodny ze standardami międzynarodowymi rzetelnego procesu karnego – nadal w niewielkim zakresie uwzględnia specyfikę tego uczestnika, który ma prawo do szacunku, poczucia bezpieczeństwa oraz wsparcia psychologicznego. Rozważania dogmatyczne dotyczące wykładni przepisów o roli świadka, zawartych nie tylko w rozdziale 21 k.p.k. zatytułowanym „Świadkowie”, ale również w poszczególnych fazach przesłuchania uwzględniającego, wzbogacono szeregiem istotnych rozważań z zakresu kryminalistycznych technik przesłuchania z wykorzystaniem wiedzy z zakresu psychologii składania zeznań. W tekście sformułowano zarówno obserwacje autora uczestniczącego we wskazanej czynności, jak i dyrektywy postępowania dla organów wzywających dzieci do przesłuchania w charakterze świadka, a ponadto przedstawiono przegląd postulatów w analizowanej materii.