Wyzwania prawnej ochrony dzieci w ­aspekcie przemocy seksualnej online

Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie wyzwań w zakresie prawnej ochrony dzieci przed seksualną cyberprzemocą. Badania pokazują, że skala zjawiska przemocy online wobec dzieci, szczególnie w aspekcie przemocy seksualnej, rośnie każdego roku. Prawo ma na takie sytuacje wieloraką odpowiedź, nie zawsze nadążającą za omawianym problemem. Charakter prewencyjny mają z pewnością standardy ochrony dzieci, które od lutego 2024 r. należało wdrożyć w każdym podmiocie pracującym z dziećmi. W ramach standardów powinny się znaleźć zasady korzystania z internetu na terenie placówki, uczenia dzieci bezpiecznych zachowań w sieci, zasady bezpiecznych relacji pomiędzy personelem a dziećmi oraz bezpiecznych relacji rówieśniczych, czyli zbiory zachowań pożądanych i zabronionych względem dzieci. Co jednak, gdy profilaktyka nie zadziała i trzeba podjąć interwencję? W sytuacji cyberprzemocy dochodzi do styku prawa rozumianego tradycyjnie (do tego zbioru należy np. ścieżka reakcji sądu rodzinnego w przypadku demoralizacji/czynu karalnego, popełnionego przez osobę poniżej odpowiednio 18. i 17. roku życia, bądź sądu karnego w przypadku materiałów stanowiących wykorzystanie seksualne dzieci) i prawa nowych technologii, które wymaga od dostawców usług reakcji na treści szkodliwe poprzez ich moderowanie w oparciu o zgłoszenie, zapewnienie mechanizmów skargowych, a także dbanie o dobro małoletnich. W chwili obecnej dostawcy usług internetowych nie są jednak zobowiązani do proaktywnego sprawdzania, czy w ramach dostarczanych przez nich usług nie dochodzi do krzywdzenia dzieci. Unijny akt o usługach cyfrowych (DSA), tj. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2065 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/WE, obowiązuje we wszystkich krajach członkowskich od 17 lutego 2024 r., nawet jeśli polski ustawodawca nie dostosował jeszcze polskiego prawa w tym zakresie. 
Parlament Europejski pracuje nad nowelizacją Dyrektywy Parlamentu Europejskiego I Rady 2011/92/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, zastępującą decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW, tak aby uwzględniała przestępstwa popełniane wobec dzieci z użyciem internetu. Stale trwają (niezakończone) prace nad Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającym przepisy mające na celu zapobieganie niegodziwemu traktowaniu dzieci w celach seksualnych i jego zwalczanie. Celem artykułu jest omówienie zapisów tych trzech aktów – obowiązujących i projektowanych – przez pryzmat reagowania na przemoc seksualną wobec dzieci popełnianą z wykorzystaniem nowych technologii. Autorka zastanawia się, czy obecna regulacja chroniąca dzieci przed krzywdzeniem online jest kompletna bądź czy taka się stanie po przyjęciu projektowanych zmian. Autorka wskaże na ewentualne trudności w zakresie reagowania na tego typu czyny i rolę dostawców usług internetowych w tym swoistym półprywatnym – półpublicznym dbaniu o bezpieczeństwo dzieci w sieci.